پیكره‌شناسی و انواع مختلف نفوذ عوامل خارجی كه موضوع بررسی‌های بسیار بوده است، مورد بحث قرار نخواهد گرفت.

دارویش اول (486-552 ق م) موجد طراحی كاخهای اصلی تخت‌جمشید و آرامگاه خود و نقش‌رستم بوده است. كار ساختمانی در طول سلطنت پسر او خشایار اول (465-486 ق م) و نوه‌اش اردشیر اول (425-4/465 ق م) ادامه یافت، لیكن صرفنظر از بعضی تغییرات و تجدید ساختمانها در دوران اردشیر سوم (338-8/359 ق م) سایر پادشاهان هخامنشی با آنكه آرامگاه‌های خود را در نقش‌رستم و مشرف بر صفه تخت‌جمشید بنا كردند، بر روی صفه هیچ ساختمانی نساختند، كاخ‌ها و شهر تخت‌جمشید در 330 ق م بدست اسكندر تخریب شد، و از آن زمان تا شروع حفاریهای قرن اخیر وضعیت آنها تقریباً بدون تغیرر باقی ماند.

منطقه كاخ تخت‌جمشید به سه بخش تقسیم شده است: سطح صفه (تخت‌جمشید) كه ساختمانهای اصلی روی آن قرار گرفته‌اند، ساختمانهای واقع در دشت به طرف جنوب و غرب صفه و سرانجام سراشیبی تپه بلند به طرف شرق صفه، در حدود دوازده ساختمان بر روی صفه ساخته شده بود و بیشتر آنها به وسیله نقوش برجسته آرایش شده بودند، نقوشی كه روی سردرها، پلكان‌ها و چهارچوب درها و پنجره‌ها كنده شده بودند. زمینه اصلی این نقوش نشانگر تجلیل پادشاهان ایرانی است كه در صحنه‌ها شاخص است. حال شاه چه در حال قدم زدن و عبور از درهای كاخ خویشتن و چه جلوس كرده بر تخت و در حال پذیرش هدایا از مردم تحت فرمان خویش است.